Yağlanma

Karaciğer Yağlanması (MASLD): Sessiz ama Geri Döndürülebilir Bir Tehdit

Neden artık “MASLD” diyoruz?

Tıp dünyası 2023’te “alkolle ilişkili olmayan yağlı karaciğer (NAFLD)” yerine “metabolik disfonksiyonla ilişkili yağlı karaciğer hastalığı (MASLD)” adını benimsedi. Bu değişim, hastalığın kalp-damar riski, tip 2 diyabet, hipertansiyon ve obezite gibi metabolik sorunlarla yakın ilişkisini vurguluyor. “Steatohepatit (MASH)” ise iltihap ve hasarın eklendiği, daha ciddi evreyi tanımlar.

Türkiye’de tablo: Sanılandan yaygın

Türkiye verilerinin derlendiği çalışmalar, toplumda yağlı karaciğer sıklığının %30’un üzerinde olduğunu; bazı meta-analizlerde %48’e kadar bildirildiğini gösteriyor. Yaşla, erkek cinsiyetle ve kilo artışıyla risk yükseliyor.

“Benim bir şikâyetim yok” demeyin

Karaciğer yağlanması çoğu kez belirti vermez; kan testleri başlangıçta normal olabilir. Birçok kişi, ultrason ya da başka nedenle çekilen görüntülemede tesadüfen öğrenir. Bu nedenle risk gruplarında tarama önemlidir.

Asıl tehlike: Kalp-damar hastalıkları

MASLD olanlarda en önemli ölüm nedeni karaciğer değil, kalp-damar hastalıklarıdır. Yani karaciğerinizi koruyan yaşam tarzı, kalbinizi de korur.

Kimler risk altında?

Bel çevresi/kilo fazlalığı veya obezite
Tip 2 diyabet / prediyabet
Hipertansiyon, kolesterol/trigliserid yüksekliği
Hareketsizlik ve şekerli–işlenmiş gıda tüketimi
Bu özelliklerden birkaçı bir aradaysa, “gizli” karaciğer yağlanması olasılığı yüksektir.

Tanıda pratik yaklaşım: Önce basit kan skorları, sonra gerekirse ölçüm

Aile hekimi/ iç hastalıkları hekimi aşağıdaki basamakları kullanabilir:

FIB-4 gibi kan verileriyle hesaplanan bir skorla ilk eleme.
FIB-4 yüksekse, ikinci adımda geçici elastografi (FibroScan®) gibi yöntemlerle karaciğer sertliğinin (fibrozun) ölçülmesi.
Bu iki adımlı, maliyet-etkin yol, ileri evre fibroz riski olanları ayıklamada önerilmektedir.

Ne zaman uzman? FIB-4 yüksek/ara düzeydeyse veya elastografi anormalse karaciğer hastalıkları uzmanına yönlendirilmelidir.

En güçlü “ilaç”: Yaşam tarzı

Bilimsel kılavuzlara göre, kilo kaybı başrolde:

%5 kilo kaybı: karaciğer yağını azaltır
%7–10: iltihabı (MASH) geriletir
≥%10: fibrozda iyileşme sağlayabilir
Buna Akdeniz tipi beslenme, şekerli içeceklerden kaçınma ve haftada en az 150 dk orta-yoğun egzersiz eşlik etmelidir.

Kahve severlere iyi haber: Gözlemsel çalışmalar, düzenli kahve tüketiminin karaciğer hasarı ve olumsuz sonuçları azaltma ile ilişkili olabileceğini gösteriyor. (Şekersiz/sütsüz, kişisel toleransa göre.)

Bitkisel destekler/supplementler? MASLD için güvenilir ve etkin olduklarına dair kanıt yetersiz; kılavuzlar rutin önermiyor.

Obezite cerrahisi: Uygun adaylarda, uzun vadede karaciğere ve metabolik sağlığa fayda sağlayabilir; karar çok disiplinli ekipçe verilmelidir.

İlaç tedavisinde yeni gelişmeler

Resmetirom (Rezdiffra®): ABD’de Mart 2024’te, siroz olmayan MASH ve orta-ileri fibroz (F2–F3) için diyet ve egzersize ek onay aldı. Ülkelere göre ruhsat durumu/erişim değişebilir.
Kılavuzlar, uygun hastalarda (yerel onay/erişime bağlı olarak) MASH hedefli tedaviyi düşünebileceğini; bunun yaşam tarzının yerine geçmediğini vurgular.

Ege Karaciğer Derneği’nin 6 adımlık önerisi

Bel çevrenizi ve kilonuzu izleyin. Hedef: kademeli ve sürdürülebilir kilo kaybı.
Tabağınızı Akdenizleştirin. Sebze, baklagil, tam tahıl; zeytinyağı; balık—şekerli içecek ve ultra-işlenmiş gıdaları azaltın.
Hareketi planlayın. Haftada ≥150 dk tempolu yürüyüş/benzeri; mümkünse direnç egzersizi ekleyin.
Kahveyi sade için, desteklere şüpheyle yaklaşın. Takviyeleri hekime danışmadan kullanmayın.
Kalbi unutmayın. Tansiyon, kan şekeri, kolesterol hedeflerini tutturmak, MASLD’nin en büyük riski olan kalp-damar olaylarını azaltır.
Kontrol planı yapın. Riskliyseniz FIB-4 hesaplatın; gerekirse elastografi için yönlendirme isteyin.

Ne zaman doktora başvurmalı?

Tip 2 diyabetiniz, bel çevreniz yüksek, kolesterol/ tansiyon sorununuz varsa
Ultrasonunuzda “karaciğer yağlanması” dendi ise
Karaciğer enzimleriniz (ALT/AST) 6 aydan uzun süre yüksekse
Ailede ileri karaciğer hastalığı öyküsü bulunuyorsa
Bu gruplar, erken değerlendirme ve düzenli takiple en çok faydayı görür.

Sık sorulan kısa yanıtlar

Alkol kullanmıyorum; yine de olur mu? Evet—MASLD’nin özü metabolik risklerle ilgilidir; az/hiç alkol alanlarda da sık görülür.
Tamamen iyileşir mi? Kilo kaybı, beslenme ve egzersizle yağlanma ve iltihap gerileyebilir, erken evre fibroz düzelebilir. Geç kalınırsa siroz gelişebilir.
Her yağlanma siroza gider mi? Hayır; ancak fibroz riski olanlar ayıklanmalı ve yakından izlenmelidir.

Son söz

Karaciğer yağlanması sessiz, ama erken yakalanırsa büyük ölçüde geri döndürülebilir bir durumdur. Küçük ve sürdürülebilir adımlar—kilo kaybı, Akdeniz diyeti, düzenli hareket, kalp-damar risklerinin kontrolü—karaciğerinizi ve kalbinizi birlikte korur. Gerekli taramalar için aile hekiminizle veya karaciğer hastalıkları uzmanıyla görüşün.

Not: Bu yazı, uluslararası kılavuz ve güvenilir kaynaklara dayalı halk bilgilendirmesidir; kişisel tıbbi tavsiye yerine geçmez. İlaç/tedavi kararları için mutlaka hekiminize danışınız.